دکتر پیمان دوستی

کاربرگ اسارت ذهن در درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (اکت)

مواردی را به یاد آورید که می‌خواهید کاری همسو با ارزش‌هایتان انجام دهید، اما ذهن‌تان انواعی از دلایل را می‌آورد تا شما این کار را انجام ندهید. نگاهی بیاندازید که در این شرایط آیا اسیر ذهن‌تان می‌شوید، یا می‌توانید مچ آن را بگیرید و مطابق ارزش‌هایتان رفتار کنید. برای بهتر انجام دادن این تمرین، می‌توانید از کاربرگ زیر استفاده کنید.

تاریخ/ ساعت: ……………………………………………………..

ذهن‌تان چه گفت تا شما را اسیر کند: ………………………………………………………….

هنگام اسارت رفتار شما چه تغییری کرد: …………………………………………………………………..

این اسارت چه عوارض نامطلوبی برای‌تان داشت: ……………………………………………………………………….

آیا توانستید خود را از اسارت نجات دهید؟ اگر بله چگونه:…………………………………………………………………..

منبع: دوستی، پیمان. قدرتی، گلناز. ابراهیمی، محمد اسماعیل. (۱۳۹۷). راهنمای درمان گروهی بر اساس پذیرش و تعهد درمانی. انتشارات امین نگار: تهران.

برای سفارش این کتاب، اینجا را کلیک کنید

دانلود ویدئو کارگاه درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد

کاربرگ همراه با قضاوت ها در درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد

«به جای اینکه در افکار خود گرفتار شوید، سعی کنید به عقب برگردید و آنچه را که ذهن شما انجام می‌دهد، درک کنید. به سادگی به هر فکر نگاه کنید و آن را در یک طبقه مانند نگرانی، قضاوت، برنامه ریزی، یادآوری و غیره قرار دهید. هنگامی که احساس ناراحتی می‌کنید، فقط ازخودتان بپرسید «من چه فکر می‌کنم؟». به خودتان بگویید: “حالا ذهن من یک فکر _______ دارد.”

افکار خود را به عنوان چیزی که ذهن شما تولید می‌کند، و نه به جای چیزی که هستید و یا کاری انجام می‌دهید، توصیف کنید. به عنوان مثال “من فکر می‌کنم که _________.” شما می‌توانید یک گام جلوتر بروید و به خودتان بگویید “من متوجه هستم که دارم به  ___________ فکر می‌کنم.” شما می‌توانید اینکار را با احساسات، خاطرات و احساسات بد ننیز انجام دهید».

منبع: دوستی، پیمان. قدرتی، گلناز. ابراهیمی، محمد اسماعیل. (۱۳۹۷). راهنمای درمان گروهی بر اساس پذیرش و تعهد درمانی. انتشارات امین نگار: تهران.

برای سفارش این کتاب، اینجا را کلیک کنید

دانلود ویدئو کارگاه درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد

استعارهیولاها در کشتی (جزیره گنج) در درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (اکت)

دانلود ویدئو کارگاه درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد

در استعاره هیولاها در کشتی، فرض بر این است که به شما یک کشتی تفریحی زیبا هدیه داده می‌شود تا با آن اقیانوس نوردی نمایید! منتهی یک مساله‌ای هست. مساله این است که زیرعرشه کشتی هیولاهای کریه المنظر و زشتی زندگی می‌کنند! نگران نباشید. اهدا کننده کشتی به شما اطمینان داده که آنها تا کنون به کسی آسیب واقعی وارد نکرده‌اند.

ضمنا تا زمانی که شما به سمت جزیره گنج نروید، آنها اصلا به روی عرشه نمی‌آیند. شما مدت‌ها روی دریا پرسه می‌زنید تا این‌که وسوسه می‌شوید مثل برخی کشتی‌بانان دیگر که روزهای قبل دیده‌اید، به سمت جزیره گنج تغییر مسیر دهید. اما بلافاصه هیولاهای نفرت انگیز بالا می‌آیند و چنگ و دندان به شما نشان می‌دهند. شما سریعا سکان را به دیگر سو می‌گردانید.

این اتفاق چندین بار تکرار می‌شود. اما سرانجام روزی به خود می‌گویید که تا کی سرگردانی و بی هدفی. این زندگی ارزش زیستن دارد؟ و به خود می‌گویید به قول ارسطو زندگی بررسی نشده ارزش زیستن ندارد! پس با خود عهد می‌کنید بدون توجه به صداها و صورت‌های کریه این هیولاها به جد به سمت جزیره گنج حرکت کنید. طبیعی است هیولاهای نازنین داستان ما تمام تلاش خود را برای منصرف کردن شما به کار می‌برند. اما شما با مرور تصاویر گنج ارزشمند موجود در جزیره می‌توانید بر ترس‌های خود بارها و بارها غلبه کنید و روزی که گنج را به چنگ می‌آورید، دیگر این ترس‌ها و نگرانی‌ها چه اهمیتی دارند؟! این هیولاها همانند همان افکار و احساس‌های ناخوشایندتان هستند.

تمرین گشودگی و پذیرش در درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (اکت)

دانلود ویدئو کارگاه درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد

 چند لحظه احساس هایی که در بدن تان وجود دارد را اسکن کنید و توجه کنید احساس اضطراب کجای بدن تان است. مثل پدری که فرزند خود را نوازش می کند، قسمت هایی از بدن تان را که در آن احساس اضطراب می کنید را نوازش دهید.

در این نوازش، ما به دنبال جنگیدن با احساس اضطرابمان نیستیم، بلکه آگاه بودن و تصدیق کردن آن به همراه اجازه دادن برای حضور است که اهمیت دارد.

استعاره اسب سرکش در درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (اکت)

دانلود ویدئو کارگاه درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد

اضطراب را مثل یک اسب سرکش در نظر بگیرید که اگر در یک جای کوچک کنترلش کنید، با لگد زدن خرابی های زیادی را به بار می آورد. در عین حال اگر به اسبی به نام اضطراب فضایی برای دویدن در مزرعه یا همان بدن مان بدهید، به زودی متوجه می شوید که میزان خرابی هایی که این اسب چموش به بار می آورد بسیار کمتر است.

درباره اضطراب دقیقا اوضاع به همین شکل است، تلاش ما برای کنترل اضطراب، عمدتا ناکارآمد است و باعث می شود ما پریشانی بیشتری را تجربه کنیم، اما در عین حال اگر دست از کنترل اضطراب برداریم و اجازه دهیم فضایی برای جولان در بدن مان داشته باشد، پریشانی کمتری برای ما ایجاد می کند.

در واقع هدف ما کاهش اضطراب نیست، بلکه اسب سرکشی به نام اضطراب تا همیشه حضور خواهد داشت، اما با این روش می توان میزان آزاردهندگی آن را کاهش داد. مشکل اضطراب نیست، مشکل شیوه برخورد ما با اضطراب است.

استعاره اسب سرکش در درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (اکت)

استعاره مسافران اتوبوس در درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (اکت)

دانلود ویدئو کارگاه درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد

فرض کنید اتوبوسی داریم و شما راننده آن هستید. یک گروه از مسافران در اتوبوس نشسته‌اند. مسافران این اتوبوس، افکار، احساسات، حالت‌ها و احساس‌های بدنی، خاطرات و هر چیز دیگری که تجربه می‌کنیم هستند. برخی از آنها بسیار وحشتناک، و با لباس‌های سیاه، چاقوی ضامن دار در دست دارند! اگر شما تنها باشید و آنها شروع به تهدید شما کنند و بگویند چه کنید و کجا بروید «برو به چپ، برو به راست و…» چه اتفاقی رخ خواهد داد؟! اگر به حرف‌هایشان توجه نکنید، داد و بیداد راه می اندازند.

ممکن است با آنها سازش کنید. مثلا به آنها بگویید؛ «شما انتهای اتوبوس بنشیند، جوری که من شما را نبینم، آنگاه من هر چه شما بگویید انجام خواهم داد». تا اینکه یک زمانی شما به تنگ می‌آیید و اتوبوس را متوقف می‌کنید و می‌روید سمت مسافران و با آنها جرو بحث می‌کنید. توجه کنید که در این گیرودار شما اتوبوس را متوقف کرده‌اید و با این مسافران قوی جر و بحث می‌کنید. متاسفانه، آنها قصد ترک اتوبوس را ندارد. شما با مسافران درگیری فیزیکی پیدا می‌کنید اما موفق به بیرون راندن‌شان نمی‌شوید.

در نهایت شما دست آشتی به سوی مسافران سرکش دراز می‌کنید. شما با آنها وارد معامله می‌شوید. معامله‌ای که در آن شما در ازای آزار کمتر آنها، سرنوشت زندگی‌تان را به دست آنها می‌سپارید.

نتیجه نهایی این فرآیند این چنین خواهد بود؛ مسافران سرکش و عصیانگر به شما خواهند گفت «اگر کاری که ما می‌گوییم انجام ندهی، می‌آییم سروقتت و مجبورت می‌کنیم ما را تماشا کنی!» و بدین شکل این مسافران بر شما کنترل کامل خواهند داشت. تمام چیزی که شما را وحشت زده می‌کند حضور آنها در نزدیکی شما و اجبار به تحمل قیافه وحشت بارشان است. آنها تاکنون آسیب واقعی به کسی نرسانده‌اند اما هیبت ترسناکی دارند، چاقو و زنجیر دارند و… . راننده اتوبوس (شما)، اختیار اتوبوس را در اختیار دارد. اما شما در این معامله با مسافران، کنترل اتوبوس را به آنها سپرده‌اید. به عبارت دیگر شما برای به دست آوردن کنترل، کنترل را کاملا از دست داده‌اید. احتمالا متوجه شده‌اید که حتی اگر مسافران شما ادعا کنند که اگر به سمت چپ نروید، شما را نابود خواهند کرد، این ادعا گزافه‌ای بیش نیست. از این مسافران کاری خلاف اراده شما ساخته نیست.

استعاره مسافران اتوبوس در درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (اکت)

تحقیقات پیرامون نظریه چهارچوب ارتباطی (RFT)

برای دانلود ویدئو کارگاه درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (اکت)، اینجا را کلیک کنید

نظریه چهارچوب ارتباطی (RFT) یک نظریه جامع و کامل در خصوص زبان انسانی و فرآیندهای پردازش شناختی است. این نظریه توسط استیون هیز، بارنز-هولمز، لوچیانو، ترنیکه و … توسعه پیدا کرده است و اصول ابتدایی آن همان نظریه رفتار کلامی (Verbal Behavior) اسکینر می باشد.

نظریه چهارچوب ارتباطی (Relation Frame Theory) زیر بنای برخی درمان های موج سوم رفتار درمانی مانند درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (اکت / ACT) می باشد و به ما توضیح می دهد که ما انسان ها چطور به واسطه زبان مان و فرآیندهای زبانی، با پیامدهای انتزاعی رویدادها به شکلی ذهنی روبرو می شویم، نتایجی را از نتایجی نتیجه می گیریم (استنتاج می کنیم)، رویدادها را در چهارچوب هایی از روابط قرار می دهیم و … . در این ویدئو به اختصار به برخی از پژوهش های مربوط به نظریه چهارچوب ارتباطی (RFT) اشاره شده است.

انتخاب اهداف هوشمندانه بر اساس درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (اکت)

دانلود ویدئو کارگاه درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد

در این ویدئو، شیوه انتخاب هدف های هوشمندانه (SMART) در درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (اکت) توسط دکتر پیمان دوستی آموزش داده می شود. همچنین در این ویدئو توضیح داده می شود که یک هدف هوشمندانه باید دارای چه ویژگی هایی باشد.

سالمندان در محاصره استرس کرونا و غم «آشیانه خالی»

تهران – ایرنا – یک روانشناس گفت: عدم مراجعه به بیرون از منزل به علت هراس از ابتلا به کرونا و نیز پرهیز بسیاری از فرزندان از دیدار والدین به خاطر انتقال ویروس به آنها، پدر و مادرهای سالمند را در وضعیت تلخی قرار داده و «آشیانه خالی» را برای آنها رقم زده است.

دکتر پیمان دوستی روز چهارشنبه ۲۷ اسفند ۱۳۹۹ با بیان اینکه از سال گذشته ویروس کرونا جامعه جهانی را درگیر یک همه گیری کرد و ایران نیز از این همه گیری مستثنی نبود، افزود: نگرانی های اولیه پاندمی این ویروس، معطوف به توان سیستم درمانی برای روبرو شدن با سیل عظیمی از بیماران جسمی ناخوشایند بود.
وی ادامه داد: این موضوع در ایران نیز مثل بسیاری دیگر از کشورهای جهان، اولین اولویت توجه بود زیرا در مواجهه با بحران، طبقه بندی نیازها و اولویت بندی مداخلات مد نظر قرار می گیرد.


این روان درمانگر خاطرنشان کرد: با این حال، محققان معتقدند توجه به ابعاد روانشناختی این پاندمی مورد غفلت واقع شده است.
وی تصریح کرد: شیوع کرونا یک بحران به تمام معنا ایجاد کرده بود و اخبار ضد و نقیض، ترسی غیر قابل انکار به همراه داشت. گزارش های اولیه سازمان بهداشت جهانی نیز حاکی از آن بود که سنین بالا و داشتن بیماری های زمینه ای، جزو عوامل پر خطر بوده و دارای نرخ بالاتری نسبت به جمعیت عمومی از مرگ و میر را دارا است.
دوستی بیان کرد: تبلیغات رسانه های مجازی نیز بر این محوریت می چرخید که نگران نباشید، سالمندان آسیب می بینند نه شما جوانان، به شکلی که انگار جان سالمندان اهمیت نداشت و ناچیز شمرده می شد.


این روانشناس با بیان اینکه بر اساس این اخبار منتشره، انتظار اولیه ما این بود که سالمندان نرخ بالاتری از فاجعه پنداری و احساس درماندگی را تجربه کنند، ادامه داد: با این حال در پژوهشی که توسط من و گروهی از همکارانم در اسفند سال ۹۸ همزمان با اعلام شیوع ویروس کرونا صورت گرفت، مشخص شد این فرضیه چندان مورد تایید نیست.
وی گفت: یافته ها حاکی از آن بود که با وجود همه اخبار ضد و نقیض واصله درباره ویروس کرونا، افزایش سن رابطه معکوسی با فاجعه پنداری و احساس درماندگی داشت. به شکلی که جوان ترها بیشتر از سالمندان احساس درماندگی می کردند.
این روان درمانگر تصریح کرد: مشابه این پژوهش در سایر کشورها نیز صورت گرفت و به عنوان مثال یافته های نیز نشان می دهد، در دوران پاندمی کرونا، استرس ادراک شده دانشجویان جوان بیشتر از جمعیت عمومی بوده است.


وی با بیان اینکه به نظر می رسد آنچه در دوران پاندمی کرونا، موجب آسیب های روانشناختی به سالمندان می شود، ترس از بیماری و مرگ نیست، تاکید کرد: کارشناسان به این نتیجه رسیده اند که قرنطینه و عوامل استرس زای همراه با بیماری کرونا (نه ترس از خود بیماری) با نتایج منفی زیادی در خصوص بهداشت روانی همراه است و اختلال سازگاری با نرخ ۲۲.۹%، بالاترین نرخ بیماری های روانی پدید آمده مرتبط با قرنطینه در دوران پاندمی را به خود اختصاص داده است.
دوستی گفت: طبق نتایج حاصله از تحقیقات، اختلالات اضطرابی و افسردگی نیز به ترتیب در رده های بعدی قرار گرفته اند، اما همچنان اختلال سازگاری دارای بالاترین نرخ نتایج ناگوار منفی دوران پاندمی است.

این روانشناس اضافه کرد: دیگر محققان نیز عنوان می کنند ترس از انزوای اجتماعی و از دست دادن تعاملات بین فردی نزدیک، یکی از مهمترین آثار نامطلوب به جا مانده از پاندمی کرونا است. این موضوع در حالی است که جوان ترها همچنان به برخی تعاملات بین فردی از جمله درگیر بودن در شغل خود می پردازند اما سالمندان، خصوصا بازنشستگان از این امر محروم هستند.
وی افزود: سالمندان از یک سو با سندرم آشیانه خالی روبرو شده اند و از سوی دیگر در صورت بازنشستگی تعاملات بین فردی مربوط به شغل خود را نیز از دست داده اند. این موضوع در کنار نگرانی های فرزندان و اطرافیان، ممکن است موجب شود که اجازه پیاده روی و بیرون رفتن از خانه به هر دلیلی نیز از سالمندان دریغ شود و به نوعی آنها را تبدیل به زندانیان انفرادی در منزل کنند.
دوستی اظهار داشت: بر این اساس، پیشنهاد می شود در صورت امکان، شرایطی برای قدم زدن در فضای آزاد، دیدار با دوستان و اعضای خانواده در محیط های دارای تهویه هوای مناسب و رعایت دیگر پروتکل های بهداشتی و حفظ فاصله های اجتماعی، برای سالمندان ایجاد شود.

چگونه احساس ناخوشایند اهمال کاری را از خود دور کنیم؟

یک روانشناس گفت: هنگام انجام فعالیت‌ها ممکن است احساس‌های ناخوشایندی مانند ترس از شکست تا اضطراب برای شما به وجود آید. بدانید که هیچ راه آسانی وجود ندارد، پس پذیرای این احساس‌های ناخوشایند احتمالی باشید.

دکتر پیمان دوستی ۲۷ اسفند ۱۳۹۹ در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به احساسات ناخوشایندی که هنگام انجام کارها ایجاد می‌شوند و تاثیر آن بر اهمال کاری افراد اظهار کرد: برای مقابله با احساسات ناخوشایندی که هنگام انجام فعالیت‌ها ایجاد می‌شوند باید فضایی برای حضور آنها در ذهنتان ایجاد کنید و در عین حال بدون جنگیدن با این افکار و احساس ها، به چطور انجام دادن فعالیت هایتان متمرکز شوید.

این روانشناس اهمال کاری را به معنای به تعویق انداختن فعالیت ها یا مسئولیت های مهم زندگی دانست و ادامه داد: اهمال کاری ممکن است به دلایل مختلفی روی دهد. برخی از این دلایل شامل ترس از شکست، اضطراب، مسئولیت گریزی و تفکر همه یا هیچ است، به طوری که یا به بهترین شکل کاری را انجام می دهم و یا اگر نمی توانم به بهترین شکل انجام دهم، اصلا انجام نمی دهم.

به گفته دوستی برخی مواقع اهمال کاری به دلایل دیگری مانند اتلاف وقت، نبود برنامه ریزی صحیح، نشخوار ذهنی و یا دنبال کردن هدف های غیر واقع بینانه نیز اتفاق می افتد.

وی در ادامه به بیان راهکارهایی برای رهایی از اهمال کاری پرداخت و گفت: اتلاف وقت یکی از دلایل شایع اهمال کاری است، به طوری که برخی مواقع افراد زمان های زیادی را صرف مواردی می کنند که نه مهم و نه ضروری است و در عین حال زمان خود را برای انجام دادن کارهای مهم و ضروری از دست می دهند.

این روانشناس پیشنهاد کرد: افراد برنامه های خود را به دسته های مهم و ضروری، مهم و غیر ضروری، غیر مهم اما ضروری، و غیر مهم و غیر ضروری دسته بندی کنند و با توجه به این دسته بندی، فعالیت های خود را اولویت بندی و دنبال کنند.

دوستی افزود: در برخی موارد، افراد زمان های زیادی را صرف برنامه ریزی می کنند و این برنامه ریزی به اندازه ای زمان آنان را می گیرد که فرصتی برای انجام دادن فعالیت های مهم و ضروری برایشان باقی نمی ماند. در روانشناسی این موضوع تحت عنوان “زمان دزدی” شهرت دارد. بدین منظور پیشنهاد می شود هرگاه از برنامه خود عقب ماندید، توجه کنید که چه برنامه‌ای جایگزین برنامه‌هایتان شده است و آن را با قرمز یادداشت کنید.

وی همچنین این را هم گفت که حتی ممکن است انجام فعالیت‌هایی مثل تماسی غیر منتظره، ملاقات با یک دوست و … موجب عقب افتادن‌تان از برنامه‌ها شود. از این رو افراد در صورت درگیر شدن با اتلاف وقت می‌توانند یک نفس عمیق بکشند و سعی کنند با نگاهی کنجکاوانه‌تر از اشتباهات قبلی درس بگیرند و دوباره فعالیت‌های خود را دنبال کنند.

دوستی معتقد است: گاهی برنامه ریزی نادرست موجب اهمال کاری می شود، به طوری که ممکن است عمل مطابق برنامه‌ریزی‌ انجام شده در واقعیت امکان پذیر نباشد و این امر طبیعی است. اگر برای شما هم چنین اتفاقی افتاد، دلسرد نشوید و مجددا نگاهی به اهداف و برنامه‌ریزی‌هایتان بیندازید و ببینید چه چیزی برای درس گرفتن از این شکست وجود دارد که باید به آن توجه کرد؟

این روانشناس توصیه کرد: برای رهایی از اهمال کاری، لازم است بدانید که در حال حاضر زمان خود را چطور می‌گذرانید. فعالیت‌های روزمره شما ممکن است مواردی مانند مطالعه، کلاس، رفت و آمد، خواب، تماشای تلویزیون، لباس شستن، غذا خوردن، صحبت با تلفن، ورزش و … باشد. درباره هفته گذشته خود فکر کنید و هرکاری را که فکر می‌کنید در هر روز و هر ساعت انجام داده‌اید با تفکیک روز و ساعت، یادداشت کنید همچنین تمامی فعالیت‌های خود را برای هفته آینده یادداشت کنید.

دوستی افزود: به داستان‌هایی که ممکن است ذهن‌تان تعریف کند تا مانع انجام فعالیت‌هایتان شود، آگاهانه توجه کنید. در عین حال هر لحظه انتخاب کنید که می‌خواهید غرق این داستان ها شوید یا می توانید متعهدانه تمرکزتان را بر فعالیت های مهم و ضروری زندگی تان بگذارید.

وی خاطر نشان کرد: فراموش نکنید که اگر منتظر هستید تا هیچ احساس ناخوشایندی وجود نداشته باشد تا به فعالیت‌هایتان بپردازید، هیچ وقت این اتفاق نخواهد افتاد، پس لازم است شروع کنید، حتی اگر انواعی از افکار و احساس های ناخوشایند را تجربه می کنید.
انتهای پیام

خبرنگار مینا عبادی| دبیر عاطفه کربلایی